ต้นข่อย

ต้นข่อย

        ต้นข่อยมีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Streblus asper Lour มีชื่อทางการค้าหรือชื่อสามัญว่า Siamese rough bush, Tooth brush tree อยู่ในวงศ์ Moraceae 

        ต้นข่อยเป็นทั้งไม้ประดับใว้ประดับในสวนบ้านและเป็นทั้งพืชที่มีคุณค่าทางสมุนไพรไว้รักษา ทุกสวนของต้นข่อยมีคุณสมบัติเป็นสมุนไพร ปลุกขึ้นง่าย ทนต่อทุกสภาพเเวดล้อม ตายยาก ส่วนมากแล้วคนจะนำเอาใบมารูดปลาไหลเพื่อไม่ให้มันลื่น แล้วก็ยังนิยมใช้กิ่งข่อยสดมาสีฟัน โดยตัดเป็นท่อนๆ และทุบปลายข้างหนึ่งให้แตกเป็นซี่ ๆ สีไปเคี้ยวไป ทำให้ฟันสะอาด  คงทน  ช่วยป้องกันฟันผุด้วย อีกทั้งในยาสีฟันสมัยนี้ส่วนหนึ่งของสมุนไหรจะประกอบไปด้วยสมุนไพรจากข่อย

        ไม้ต้น แตกกิ่งก้านเป็นพุ่มทึบ กิ่งก้านคดงอ เปลือกต้นบาง ขรุขระเล็กน้อย สีเทาอมเขียว มียางสีขาวข้น ใบ เป็นใบเดี่ยว ออกเรียงเวียน รูปรี กว้าง 2-4 ซม. ยาว 4-8 ซม. โคนใบสอบ ปลายใบแหลม ขอบใบหยัก แผ่นใบสีเขียว สากมือ เนื้อใบหนาค่อนข้างกรอบ ดอก ออกเป็นช่อสั้นตามซอกใบ ดอกย่อยเล็กมาก ดอกแยกเพศ ดอกเพศผู้รวมกันเป็นช่อกลม ก้านดอกสั้น ดอกเพศเมียช่อหนึ่งมีดอกย่อย 2 ดอก ก้านดอกยาว ผล รูปทรงกลม ผลมีเนื้อ ผนังผลชั้นในแข็ง เมื่ออ่อนสีเขียว สุกเป็นสีเหลืองใส เมล็ดเดี่ยว แข็ง กลม

การปลูกและการดูแลรักษา

         หากปลูกลงดิน ขนาดหลุมปลูก 50 x 50 x 50 เซนติเมตร ใช้ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก ดินร่วน อัตรา 1 : 2 ผสมดินปลูก
หากปลูกใส่กระถาง ควรใช้กระถางทรงสูงขนาด 12–24 นิ้ว ใช้ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก : ดินร่วนอัตรา 1 : 1 ผสมดินปลูก และควรเปลี่ยนกระถางทุก ๆ 2–3 ปี หรือตามการเจริญเติบโตของต้นข่อย
การดูแลรักษา

แสง    ต้องการแสงแดดจัดหรือกลางแจ้ง
น้ำ       ต้องการน้ำปานกลาง ควรให้น้ำ 5–7 วัน/ครั้ง
ดิน      ดินร่วนซุย
ปุ๋ย      ใช้ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก อัตรา 1–2 กิโลกรัมต่อต้น ใส่ปีละ 4–5 ครั้ง

การขยายพันธุ์

       ขยายพันธุ์ด้วยการเพาะเมล็ด ปักชำ ซึ่งวิธีที่นิยมและได้ผลดีคือการปักชำ หรือจะขุดล้อมจากธรรมชาติมาปลูกเลี้ยงก็ได้ แต่ควรมีขนาดลำต้นไม่เกิน 3 เซนติเมตร เพราะหากโตกว่านี้จะเลี้ยงรอดยาก

สรรพคุณทางยา


กิ่งข่อย ใช้ในการแปรง ฟันแทนแปรงสีฟันได้ แต่ต้องทุบให้นิ่มๆก่อน
เปลือก สามารถรักษาแผล แก้ท้องร่วง ดับพิษภายใน ทาริดสีดวงแก้พยาธิผิวหนัง และเมื่อต้มกับเกลือจะได้เป็นยาอมแก้รำมะนาด
ยาง มีน้ำย่อยชื่อ milk (lotting enzyme) ใช้ย่อยน้ำนม
ราก สามารถนำมารักษาแผลได้
แก่น / เนื้อ คนเชียงใหม่ใช้แก่นข่อยหั่นเป็นฝอยมวนเป็นบุหรี่สูบแก้ริดสีดวงจมูก
เมล็ด นำมารับประทานเป็นยาอายุวัฒนะได้ และทำให้เจริญอาหาร